Dzień Polskiego Państwa Podziemnego
Przed 75 laty, 27 września 1939r., rozpoczęto tworzenie struktur Polskiego Państwa Podziemnego. Fakt ten był niespotykanym zjawiskiem w dziejach podziemnej Europy. PPP powstało na terytorium okupowanym wtedy przez Niemcy i ZSRR, od 1941r., po wybuchu wojny niemiecko-radzieckiej, znalazł się on w całości pod panowaniem Niemiec.
Centrum podziemnego życia politycznego znajdowało się wtedy w Warszawie. Tu we wrześniu 1939r. utworzona została Służba Zwycięstwu Polski, konspiracyjna struktura wojskowo-polityczna, która była początkiem rozbudowanego potem podziemnego państwa. Na jej czele stanął gen. Michał Karaszewicz-Tokarzewski. W listopadzie 1939r. organizacja ta została przeorganizowana w Związek Walki Zbrojnej (listopad 1939 r.) z komendą główną w Paryżu, komendantem głównym ZWZ został Kazimierz Sosnkowski, po upadku Francji Stefan Rowecki „Grot”. 14 lutego 1942r., dążąc do scalenia ZWZ z innymi organizacjami wojskowymi, gen. S. Rowecki „Grot” zmienił jego nazwę na Armia Krajowa. Jej szeregi zasilali również tzw. „cichociemni” przerzucani do Polski drogą powietrzną, członkowie Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie. W czerwcu 1943r., po aresztowaniu gen. Roweckiego „Grota”, komendantem głównym został gen. Tadeusz Bór Komorowski.
Istniały 3 ośrodki władzy podziemnej:
1) Delegat Rządu na Kraj. Kolejno funkcję Delegata Rządu pełnili: Cyryl Ratajski „Wartski”, Jan Piekałkiewicz „Juliański”, Jan Stanisław Jankowski „Soból”, Stefan Korboński „Zieliński”. Podlegała mu Delegatura Rządu na Kraj. Działania Delegatury obejmowały swym zasięgiem wszystkie dziedziny życia społecznego. Przede wszystkim było to tajne nauczanie na wszystkich szczeblach, od powszechnego przez średnie do wyższego. Bardzo ważne było także propagandowe oddziaływanie na społeczeństwo poprzez prasę konspiracyjną. Ogółem w całym okresie wojny ukazywał o się około 1500 tytułów. Poza tym organizowano podziemny aparat administracyjny zdolny do podjęcia pracy w chwili odbudowy niepodległego państwa.
2) Polityczny Komitet Porozumiewawczy- reprezentacja polityczna kraju składająca się z przedstawicieli partii politycznych: Polskiej Partii Socjalistycznej, Stronnictwa Ludowego, Stronnictwa Narodowego, Stronnictwa Pracy- „gruba czwórka”- organ opiniodawczy pełniący rolę podziemnego parlamentu.
3) Komenda Główna ZWZ, potem AK- władza wojskowa.
Armia Krajowa, stanowiła integralną część Sił Zbrojnych RP i podlegała działającemu na obczyźnie Naczelnemu Wodzowi. W 1944r. liczyła ona ponad 350 tys. żołnierzy. Głównym zadaniem Armii Krajowej było przygotowanie i przeprowadzenie w końcowej fazie powstania powszechnego, które miało uwolnić od okupanta ziemie polskie. W walce bieżącej skupiono się przede wszystkim na samoobronie (uwalnianie aresztowanych, obrona przed pacyfikacjami) i uderzaniu w aparat terroru okupanta (likwidacja funkcjonariuszy gestapo i SS). Działania te prowadził specjalny pion walki pod nazwą Kierownictwo Dywersji kierowany przez płk. Augusta Emila Fieldorfa. Poza tym tworzono oddziały partyzanckie mające zaprawiać żołnierzy w bieżących akcjach do walki powstańczej.
W 1944r. Armia Krajowa przystąpiła do realizacji operacji „Burza” czyli uderzania na cofających się Niemców. Samodzielnie wyzwoliła szereg miejscowości. Rozpoczęte 1 sierpnia 1944r. Powstanie Warszawskie wobec braku pomocy z zewnątrz upadło po 63 dniach walki. 19 stycznia 1945r Armia Krajowa została rozwiązana. Ostatnim komendantem głównym AK był gen. Leopold Okulicki „Niedźwiadek”. W lipcu 1945r. nastąpiło też samorozwiązanie cywilnych struktur Polskiego Państwa Podziemnego. Żołnierze Armii Krajowej byli represjonowani przez rządzących w Polsce od 1944r. komunistów i radzieckie NKWD.